Natuur, landschap en landbouw

Vitale natuurgebieden zijn heel belangrijk: het landschap en de kwaliteit van lucht, bodem en water bepalen hoe planten en dieren kunnen leven. Voor mensen is natuurbeleving ook heel waardevol. De natuur lijdt echter sterk onder een overaanbod aan stikstof. Om precies te zijn: ammoniak en stikstofoxiden. Verreweg de grootste bron van ammoniak is de veehouderij. Ammoniak komt meestal vrij dicht bij de bron in het milieu terecht. Wanneer veehouderijen en natuur dicht bij elkaar liggen is er daardoor een flinke belasting van de natuur met ammoniak. Ammoniak is een meststof voor planten. Dat betekent dat snelle groeiers daarvan profiteren en dat soorten van schralere grond verdwijnen. De bijbehorende dierenwereld verandert tegelijkertijd ook. De biodiversiteit heeft daar dus flink nadeel van. De bron van stikstofoxiden ligt bij verkeer en industrie. Deze stoffen spreiden zich over heel grote gebieden uit. Stikstofoxiden zijn schadelijk (smog) en zorgen ook voor verzuring van de bodem.

De kwaliteit van de Gelderse natuurgebieden (Natura 2000 en het Gelders Natuurnetwerk (GNN)) is voor GroenLinks erg belangrijk. We willen daarom dat daar de ammoniakbelasting heel snel wordt beëindigd. Een manier om dat te bereiken is omschakelen naar natuurinclusieve landbouw. Ook biologisch boeren, grondgebonden teelt en kringloopteelt zijn duurzame vormen van landbouw zonder ammoniakprobleem. Groen Links wil piekbelasters rond natuur opkopen om de ammoniakbelasting weg te nemen. Groen Links wil extensieve en natuurinclusieve landbouwbedrijven helpen om rendabel in harmonie met de natuur verder te boeren. GroenLinks wil de problemen integraal aanpakken en daarom verwachten we van de provincie dat ze inzet op integrale maatregelen om de stikstof-, klimaat- en watercrisis op te lossen.
GroenLinks wil dat de provincie het terugdringen van gebruik van fossiele brandstoffen in de landbouw tot prioriteit maakt. We gaan het gebruik van fossiele brandstoffen in de landbouw uitfaseren. Zowel in de natuurvriendelijke landbouw als in de gangbare landbouw.

GroenLinks wil dat het Gelders Natuurnetwerk echt op tijd wordt gerealiseerd (2027). Daarbij wordt nieuwe natuur ingericht, bijvoorbeeld voor verbindingen tussen natuurgebieden.

Voor het uitkopen of verplaatsen van agrarische bedrijven uit Natura 2000-gebieden en ook voor het realiseren van het Gelders Natuurnetwerk is een actief grondbeleid heel belangrijk. GroenLinks vindt het belangrijk dat ook bij verplaatsing van bedrijven wordt gestuurd op extensieve, natuurinclusieve landbouw met een duurzame toekomst.

GroenLinks wil de aanpak voor de Gelderse Maatregelen Stikstof voortzetten en zo nodig bijsturen om de doelen te behalen. De provincie Gelderland is al een hele tijd bezig met opkopen van veehouderijen die de meeste problemen opleveren. De provincie richt zich ook op de andere sectoren. De uitstoot van industrie en mobiliteit mogen niet worden vergeten. GroenLinks wil ook dát beleid op volle kracht voortzetten. We willen het rijksbudget inzetten om de Gelderse afspraken goed uit te voeren. Het liefst met een versnelling. GroenLinks is ook bereid om Gelderse middelen voor het actief grondbeleid of het vormen van een grondbank in te zetten. Zo’n grondbank kan ook voor andere beleidsdoelen heel bruikbaar zijn. Met een halfjaarlijkse verantwoording voor álle sectoren kunnen we monitoren of de aanpak werkt.

We willen graag vooraf én achteraf kunnen beoordelen of de dingen die we doen het gewenste effect hebben. Stikstofruimte, die wordt opgekocht bij boeren mag niet gebruikt worden als compensatie voor industrie of voor de aanleg van wegen. Ook de stikstofuitstoot van verkeer en industrie moet daarom snel worden tegengegaan.

Natuur is overal onderdeel van het landschap, dat geldt in natuurgebieden, in gebieden met landbouw, in bebouwde omgeving en ook op bedrijventerreinen. Mensen, planten en dieren zijn verbonden door natuur. Natuurbescherming en de bevordering van biodiversiteit zijn dan ook topprioriteit voor GroenLinks. Bovendien dragen grote en rijke natuurgebieden bij aan weerbaarheid tegen klimaatverandering. Natuur is van groot belang voor gezondheid, fysiek én mentaal. Natuur moet daarom voor iedereen bereikbaar en toegankelijk zijn, of je nu in de stad of in een dorp woont, of je nu een grote of een kleine beurs hebt. GroenLinks investeert daarom in herstel van het agrarisch cultuurlandschap, fiets- en wandelpaden, de aanleg van groene natuurverbindingen, betaalbaar openbaar vervoer en gratis toegang tot recreatieve natuurgebieden.

Toegankelijke natuur en een groene leefomgeving mag niet alleen aan ons zijn voorbehouden, maar is ook bedoeld voor de volgende generaties. Dat uitgangspunt komt echter steeds meer onder druk te staan. Vervuiling, verdroging en vermesting bedreigen onze natuur en de diversiteit aan planten en dieren. Het is een onnatuurlijke situatie dat de Natura 2000-gebieden worden beschermd, maar alles wat daarbuiten ligt ten prooi valt aan economisch gewin. Het grootste deel van onze natuur en bedreigde diersoorten is daardoor niet beschermd. GroenLinks wil beschermde natuur vergroten, door onder andere natuurgebieden als een sluitend netwerk aan elkaar te verbinden en de aanleg van bufferzones. We zorgen dat recreatieve natuurgebieden breed verspreid zijn en om de intrinsieke waarde van natuur te behouden, schermen we natuurgebieden af. Zo behouden we een hoge diversiteit aan dieren en planten.

Schoon water en een gezonde bodem zijn belangrijke voorwaarden voor een gezonde omgeving. In de ruimtelijke inrichting spelen ze een prominente rol, zowel bij het bouwen van woningen, natuurbehoud en klimaatadaptatie. Water en bodem horen leidend te zijn voor wat ergens wel of niet kan.

GroenLinks wil dat water en bodem als thema’s hoog op de prioriteitenlijst van de provincie staan en concrete resultaten opleveren.

Vanaf 2018 is Gelderland meerdere jaren geteisterd door droogte. Een thema waar we steeds meer aandacht voor krijgen. Het is noodzakelijk om fundamentele keuzes te maken als het gaat om droogte. De bodem heeft op veel plekken haar sponswerking verloren. Dit vraagt in landbouwgebieden een integrale aanpak in combinatie met de stikstof-problematiek. In natuurgebieden is verdroging in combinatie met stikstof fataal. Vernatting van landbouw en natuurgebieden moet samen met terreinbeheerders en de waterschappen worden opgepakt. Het langer vasthouden van water in natuur- en landbouwgebieden heeft wat GroenLinks betreft prioriteit.

Naast verdroging krijgen we steeds vaker te maken met zware plensbuien. We moeten ons voorbereiden op weersomstandigheden zoals we die nog niet eerder hebben meegemaakt.Dat betekent dat alle nieuwe bouwlocaties in Gelderland maximaal klimaatadaptief zijn, met voldoende waterberging. Het betekent ook dat gemeenten steeds hogere kosten moeten maken om infrastructuur aan te passen. GroenLinks ziet hier een ondersteunende rol van de Provincie.
GroenLinks wil dat Gelderland gemeentelijke en regionale klimaatadaptatieplannen stimuleert waarin deze aspecten nadrukkelijk aan de orde komen, in samenwerking met waterschappen en gemeenten.

Schoon grondwater is een schaarse natuurlijke hulpbron. Iedereen heeft wat GroenLinks betreft recht op een evenredig aandeel schoon grondwater, nu en in de toekomst. Het is daarom zaak om dit schone grondwater eerlijk te verdelen en ook voor toekomstige generaties te behouden.

Gelderland heeft de grootste strategische reserves van schoon grondwater in Nederland, het is belangrijk om deze reserves ook echt te beschermen. Dit vraagt om een veel strikter beleid voor het verlenen van vergunningen voor het oppompen van grondwater. En om strikte bufferzones om vervuiling tegen te gaan.

GroenLinks blijft daarom ook pleiten voor het zo snel mogelijk stoppen van laagwaardige toepassingen van grondwateronttrekkingen, zoals kartonindustrie. Verder willen we zeer scherpe monitoring van bedreigingen voor de grondwaterkwaliteit in het algemeen. Grote waterverbruikers moeten wat GroenLinks betreft stoppen met het onttrekken van grondwater en overgaan op hergebruik, regen- of oppervlaktewater. Bedreigingen voor de grondwaterkwaliteit horen scherp gemonitord te worden.

Verzuring door een te hoge stikstofdepositie speelt een hoofdrol in de achteruitgang van biodiversiteit in Gelderland. De provincie Gelderland moet haar verantwoordelijkheid nemen bij het beschermen van de bodem in natuur- en landbouwgebieden.

GroenLinks verwacht dat Gelderland vooroploopt in het implementeren van oplossingen voor een gezonde bodem We zien daarbij mogelijkheden via het (Europese) landbouwbeleid, maar ook via pacht- en beheerovereenkomsten.

De bodemtaken van de provincies gaan naar gemeenten. Mogelijk gaan handhaving en vergunningverlening daardoor lijden onder een gebrek aan financiële middelen bij gemeenten. Omdat de bodem te belangrijk is om te verwaarlozen blijft de provincie gemeenten en omgevingsdiensten actief ondersteunen tot de taken zo zijn overgedragen dat de kwaliteit van de uitvoering minstens net zo goed is als toen de bodemtaken bij de provincie belegd waren.

Recreatie kan de waardering voor natuur vergroten. Te veel recreatie of recreatie op een verkeerde manier kan echter schadelijk zijn. Natuurgebieden die te massaal bezocht worden, regelmatig gebruikt worden door mountainbikers of hondenwandelaars gaan hierdoor achteruit. GroenLinks wil een recreatiezonering toepassen waarin de provincie per natuurgebied bepaalt hoe kwetsbaar een gebied is voor recreatief gebruik. In de meest kwetsbare gebieden moet gebruik beperkt worden. Investeringen in infrastructuur voor recreatie moeten plaatsvinden in de meest robuuste gebieden.

Met de natuur gaat het in Gelderland erg slecht. Daarom is er een groots herstelplan nodig. Dit plan moet aanhaken bij de maatregelen voor stikstof, het verminderen van landbouwgiffen en het tegengaan van droogte. Daarnaast is landschapsherstel (bijvoorbeeld voor houtwallen) nodig, juist ook buiten de beschermde natuur.

GroenLinks wil dat minimaal 10% van de oppervlakte wordt gebruikt voor de groenblauwe dooradering van het cultuurlandschap met houtwallen, bosjes, singels, heggen, poelen, sloten en andere natuur- en waterelementen die niet bedoeld zijn voor landbouw.

Er worden jaarlijks onnodig veel dieren afgeschoten. GroenLinks wil dat daar een einde aan komt. We zijn tegen plezierjacht en willen dat beheersjacht alleen onder strikte voorwaarden wordt toegepast, wanneer andere maatregelen niet mogelijk zijn. Sommige bosbeheerders staan gelukkig al geen jacht toe op hun domeinen. In overleg met Gelderse natuurbeheerders moet de provincie bepalen welke populatie per hectare verantwoord is, zonder natuurschade. We willen dat het populatiebeheer vervolgens wordt geregeld én gecontroleerd door onafhankelijke commissies.

GroenLinks denkt dat die doelstanden veel hoger kunnen liggen. De beheersjacht kan bovendien afnemen door de leefgebieden te verruimen via uitbreiding van ecologische verbindingszones naar Duitsland en Flevoland. Bedrijfsschade door in het wild levende dieren is géén reden voor jacht. Vaak zijn binnen de normale bedrijfsvoering en beheer voldoende maatregelen denkbaar om schade door deze dieren te voorkomen. In uitzonderingsgevallen is het beter en goedkoper om een schadevergoeding toe te kennen.

De wolf is teruggekeerd in ons land. Wat ons betreft is de wolf welkom, evenals de lynx en de goudjakhals. Door het aaneensluiten van leefgebieden, ook over provincie- en landsgrenzen heen kunnen deze dieren zich weer permanent in Nederland vestigen. Zo krijgen o.a. herten en zwijnen weer een natuurlijke vijand en kan hun aantal beter in balans blijven.

De provincie kan door goede informatievoorziening onnodige zorgen bij inwoners wegnemen. We willen dat de provincie helpt dierenleed te voorkomen en alle gehouden hoefdieren in Gelderland helpt beschermen tegen de wolf. Daarom moet de subsidieregeling voor wolfwerende omheining worden uitgebreid naar alle bedrijfs- en hobbymatig gehouden hoefdieren.

Gedupeerde schapenhouders die adequate maatregelen hebben genomen hebben recht op een vergoeding, als toch schade ontstaat. Het ligt voor de hand om (opnieuw) te streven naar een natuurverbinding tussen de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug.

Bomen hebben een essentiële functie in ons landschap. Zij zorgen voor habitat, water-retentie en verkoeling. Bij provinciale wegen kappen wij geen volwassen bomen ten behoeve van veiligheid. Als de veiligheid in het geding is, richten we de wegen zó in dat hoge snelheden ontmoedigd worden.

Natuurcompensatie bij ruimtelijke ontwikkelingen was in het verleden onvoldoende. Volwassen bomen zijn vervangen door jonge exemplaren, die vaak niet eens de kans kregen te volgroeien. Gekapte bomen horen volgens GroenLinks niet langer een-op-een vervangen te worden. Het is veel beter – en gewoon keihard nodig – om voor elke gekapte boom drie nieuwe exemplaren te planten. Compensatienatuur beschermen wij voor de lange termijn en controleren we ook op de langere termijn voor voldoende kwaliteit.

Moderne, intensieve landbouw is een gevaar voor onze natuur. Diverse landbouwgebieden hebben plaats gemaakt voor grote velden met maar e en paar gewassen. Drift van bestrijdingsmiddelen leidt tot vervuiling van water en omliggende gebieden. Uitspoeling van mineralen uit mest leiden ook tot vervuiling van wat er. Te veel mineralen die in natuur en landschap terechtkomen leidt tot verlies aan diverse plantensoorten. Er is een negatief effect op water, biodiversiteit en onze gezondheid.

Natuur beschermen wij niet alleen voor de intrinsieke waarde, maar ook vanwege alle essentiële diensten die het levert. Het roer moet om als we natuur, biodiversiteit, waterkwaliteit en bodemvruchtbaarheid willen beschermen en voedselzekerheid willen bieden aan onze kinderen en kleinkinderen.

Het roer moet ook om als we de uitstoot van broei kasgassen door vee, mest en veenbodems willen verminderen en de ziekmakende luchtkwaliteit willen verbeteren.

Het roer moet bovendien snel om voor de jongeren die nu een woning zoeken: rechters zetten nogal eens een streep door bouwplannen, omdat de Nederlandse overheid haar verplichting om de natuur te beschermen niet nakomt. GroenLinks wil dat er helderheid komt over wat en waar precies gebouwd kan worden om teleurstellingen te voorkomen

Ook voor veel boeren pakt de huidige bulkproductie slecht uit. Zij hebben hoge lasten voor veevoer (vaak geïmporteerd), kunstmest en landbouwgif, terwijl zij voor hun producten slechts bodemprijzen ontvangen. Technische innovaties om uit de stikstofcrisis te komen – zoals staltechnieken – werken onvoldoende, zijn duur en dwingen boeren tot meer schulden en dus tot meer groei.

Intensiveren maakt de problemen alleen maar erger. De enige winnaars zijn de agro-industrie en de banken. De boeren die vooroplopen met natuurinclusieve landbouw laten zien dat het anders kan. Deze landbouw zoekt een nieuwe balans tussen (minder) kosten en (meer) baten, waardoor zij een goede kwaliteit kunnen leveren, bijdragen aan biodiversiteit en rendabel kunnen boeren. Hun verdienmodel wil GroenLinks Gelderland versterken.

Wij maken ons hard voor een sociaal landbouwbeleid, waarbij boeren weer perspectief krijgen. Want alleen met een ander systeem gaan we de stikstofcrisis fundamenteel te lijf. We willen van de industriële landbouw af en natuurinclusieve landbouw gangbaar maken. Denk daarbij aan biologische landbouw en ‘natte’ landbouw op veenbodems en in voedselbossen, waarbij de bevordering van biodiversiteit en de zorg voor het landschap vast onderdeel zijn van het boerenbedrijf. Landbouwers die een duurzame omslag willen maken, ondersteunen we met een transitiefonds, aantrekkelijke kredieten en juridische en sociale ondersteuning. In de stikstofaanpak moet de focus verschuiven van ‘opkoop’ naar ‘ombouw’ en een duurzame toekomst. Het is voor GroenLinks belangrijk om agrariërs die een omslag naar natuurinclusieve landbouw willen maken een helpende hand te bieden als dat nodig is.

Bij het verlagen van de stikstofuitstoot wordt ook gekeken naar vervuilende industrie en verkeer ten opzichte van de bijdragen aan de overschrijding van kritische depositiewaardes.

Gezond en smakelijk plantaardig voedsel is een goede eiwitbron, we kunnen echt met veel minder vlees en zuivel goed leven.

We willen dat de eiwittransitie door de provincie wordt ondersteund.

GroenLinks Gelderland wil dat Provincie Gelderland het Manifest voor Groen Gelderland van de samenwerkende natuur- en milieuorganisaties gaat omarmen.

Ook het Platform Natuurinclusieve Landbouw doet al een aantal jaren belangrijk werk. Het is voor de Gelderse biodiversiteit, de Gelderse landschapskwaliteit en de Gelderse plattelandsontwikkeling van groot belang dat het platform en de natuur- en milieuorganisaties hun werk kunnen voortzetten.

Al het groen in onze steden en kernen heeft een belangrijke functie Het zorgt ervoor dat insecten zich kunnen verplaatsen en dat bewoners verkoeling en ontspanning kunnen vinden. GroenLinks Gelderland wil dat de provincie gemeent en ondersteunt in het samenbrengen van twee belangrijke idealen: het versterken van de groe ne leefomgeving en het oplossen van sociale problemen. Het vergroenen van de wijk kan namelijk helpen eenzaamheid te bestrijden en gezondheidsverschillen te verkleinen Juist lokale en coöperatieve initiatieven verdienen de steun van overheden. GroenLinks Gelderland wil bovendien extra aandacht voor specifieke wijken en bevolkingsgroepen die weinig gebruikmaken v an bestaande subsidies en regelingen. Sociaal en rechtvaardig natuurbeleid is nodig om de voordelen van een groene leefomgeving voor iedereen beschikbaar te stellen.

GroenLinks maakt zich sterk voor de biodiversiteit. Het beleid is gericht op het inrichten van een goede leefomgeving voor flora en fauna. Voor bedreigde diersoorten en voor soorten die we in Gelderland belangrijk vinden voor het natuurtype waarin ze leven wil GroenLinks graag een extra stap zetten door steun te geven aan de wildopvang van bijv oorbeeld mezen, uilen, roofvogels, egels en dassen.