-
Een eerlijke energietransitie
Klimaatverandering gaan we te lijf op een eerlijke manier. GroenLinks wil dat iedereen kan profiteren van de kansen die de broodnodige energietransitie biedt. We willen allemaal comfortabel en gezond wonen in goed geïsoleerde huizen. We willen allemaal een betaalbare energierekening, dankzij bijvoorbeeld een warmtepomp, zonnepanelen of aansluiting op een duurzaam warmtenet. We willen allemaal in een groene buurt wonen, waar de lucht niet verontreinigd wordt door fabrieken en waar bomen een natuurlijke airco vormen. Nu trekken mensen met een laag of middeninkomen aan het kortste eind. Zij hebben vaak geen mogelijkheden om investeringen te doen in verduurzaming van hun woning. Leningen zijn niet beschikbaar voor mensen die eerder in de schulden hebben gezeten. Of er is sprake van afhankelijkheid van onwillige verhuurders. Heel veel gezinnen in Nederland kunnen de energierekening (bijna) niet meer betalen. De stijging van de gasprijzen heeft dat probleem verder vergroot.
GroenLinks gaat de energiearmoede te lijf. Onze aandacht gaat uit naar gezinnen met een smalle beurs en naar kleine bedrijven en organisaties. Bij het aanwijzen van locaties voor coöperatieve zonne- en windprojecten stellen we participatie en draagvlak als voorwaarden. We willen dat in het bijzonder gekeken wordt hoe mensen met lage en middeninkomens kunnen profiteren van projecten voor duurzame energie. We investeren in structurele oplossingen, bijvoorbeeld door woningeigenaren renteloze leningen te verstrekken voor woningverbetering, met terugbetaling op basis van bespaarde energielasten. -
Sterk inzetten op windenergie
GroenLinks wil dat de provincie sterk inzet op het realiseren van windmolens via provinciale projectbesluiten. De behoefte aan duurzame energie is immers groot én urgent. GroenLinks wil dat het gebruik van duurzame energie voor
iedereen mogelijk wordt. Daarom ondersteunen we deelname aan coöperaties met aantrekkelijke regelingen en maken we het voor mensen met een kleine portemonnee mogelijk om deel te nemen zonder investering. In samenwerking met gemeenten zorgt de provincie ervoor dat een deel van de winst terecht komt in een omgevingsfonds, dat ten goede komt aan bijvoorbeeld armoedebestrijding, bibliotheek, elektrische deelauto’s in het buitengebied of recreatieve natuur.
Het Gelders Warmte Infra Bedrijf wordt verder ontwikkeld als een publieke voorziening om de ontwikkeling van lokale warmtenetten samen met de gemeenten te realiseren. Daarmee is het mogelijk om de lokale opgaven beter en sneller te realiseren door bundeling van deskundigheid, opgaven en financiering en spreiding van risico’s.
Het doel om van het gas af te gaan, is in een stroomversnelling terechtgekomen door de Oekraïne-oorlog. De warmtetransitie heeft dan ook onze prioriteit. GroenLinks wil graag dat warmtenetten in publieke handen zijn.
De urgentie voor andere warmtevoorziening dan via gas is hoog en moet voor iedereen betaalbaar en beschikbaar zijn. Maatschappelijk draagvlak is cruciaal om de gewenste energie- en warmtetransitie te realiseren. Lokale energieprojecten komen voortaan tot stand via serieuze participatieve processen waarin omwonenden zo vroeg mogelijk worden betrokken in de besluitvorming.
GroenLinks ziet graag versnellingsacties voor de transities door samenwerking tussen provincie, gemeenten en bedrijven.
-
Verdelingsvraagstuk
Het energievraagstuk is een verdelingsvraagstuk Energie is schaars. Hoe gaan we daar eerlijk mee om? GroenLinks vindt het logisch dat van grootverbruikers wordt gevraagd om het grootste deel van de rekening te betalen en om een maatschappelijke bijdrage te leveren. De tijd van alleen nemen zonder teruggeven is voorbij. Als een bedrijf een beroep doet op overheidsinvesteringen voor benodigde energie-infrastructuur, mag de provincie eisen stellen. Denk aan de eis om te investeren in eigen opwek van duurzame energie of om bij te dragen aan brede welvaart. Als een bedrijf ruimte claimt voor een zonnepark, mag gevraagd worden dat de biodiversiteit hiervan meeprofiteert. Zo kunnen energietuinen ontstaan, waar planten en dieren floreren.
Even zo belangrijk in de opgave om goed om te gaan met schaarse energie is energiebesparing. GroenLinks wil een Actieprogramma Energie-besparing laten opzetten en wil bedrijven er niet meer mee laten wegkomen als zij geen energiebesparende maatregelen treffen. We willen de bewijslast omdraaien: bedrijven die jaarlijks aantonen dat ze noodzakelijke energiebesparende maatregelen hebben getroffen krijgen een benodigd certificaat. De meest duurzame energie is immers de energie die we niet hoeven op te wekken.
-
Beschikbaar en toegankelijk
GroenLinks ziet het als overheidstaak om duurzame warmtebronnen beschikbaar en toegankelijk te maken en houden. Voor iedereen. De Provincie Gelderland doet dat via ondersteuning van warmte-infrastructuur en het beschikbaar maken van duurzame energiebronnen. We gebruiken alle mogelijke middelen: vergunningen, ondersteunen van initiatieven uit de samenleving, samenwerking met gemeenten, waterschappen en andere partners. We richten ons op het realiseren van publieke ondernemingen en lokaal eigendom.
De urgentie van de energietransitie maakt alle inzet hiervoor noodzakelijk. -
Zonneparken met multifunctioneel ruimtegebruik
We zien graag terreinen met zonnepanelen die ook andere functies mogelijk maken. Dit multifunctioneel ruimtegebruik kan bijvoorbeeld met tuinbouwgewassen, fruit en ook met natuurontwikkeling.
-
Voorop blijven lopen bij de uitwerking van rijksplannen
Het Rijk werkt een Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie en een Nationaal Isolatie Programma uit om vanaf 2023 gemeenten te ondersteunen in de energietransitie.
De programma’s zijn nu nog niet concreet. Met de ondersteuning van Gelderse wijken, het expertteam warmte en de ontwikkeling van het Gelders Warmte Infra Bedrijf (GWIB) loopt Gelderland steeds voorop in de ondersteuning van Gelderse gemeenten en is andere provincies tot voorbeeld. Onze provincie moet voorop blijven lopen als duurzaam voorbeeld en gemeenten blijven ondersteunen in aansluiting op de nationale programma’s. -
Klimaatadaptatie
Het voorkomen van catastrofale opwarming van de aarde is niet voldoende. Ook met de uitstoot uit het verleden, heden en de toekomst zal het klimaat fors veranderen. Dat betekent meer wateroverlast, grotere kans op overstromingen, meer droogte en meer hitte. De provincie is ervoor verantwoordelijk dat gemeenten in 2050 klimaatadaptief en waterrobuust zijn. Ook voor de provincie zelf is klimaatadaptatie een belangrijk onderwerp. GroenLinks Gelderland wil streng toezien op het klimaatadaptatiebeleid van de gemeenten. Daarbij hoort dat juist kleinere gemeenten ondersteuning krijgen van de provincie, omdat zij capaciteit en expertise missen om klimaatadaptatie een plek te geven.
Voor klimaatadaptatie is verstandig omgaan met water cruciaal. Hierbij is de samenwerking van provincie, waterschappen en gemeenten met partners als Rijkswaterstaat, de drinkwaterbedrijven en natuurorganisaties heel belangrijk.
Programmapunten
De provincie gaat ervoor zorgen dat de streefnorm uit het Klimaatakkoord wordt gerealiseerd van minstens 50 procent lokaal eigendom van de opwek van hernieuwbare elektriciteit.
De provincie stimuleert verschillende soorten participatie in energieprojecten om te zorgen dat de projecten breed gedragen zijn in de omgeving. Dat doen we door middel van burgerberaden, procesparticipatie, digitale participatie en financiële participatie.
Het is zaak de vastgestelde Regionale Energie Strategieën (RES) te realiseren en de hierin opgenomen doelen te halen. De provincie stimuleert dat gemeenten binnen de RES omgevingsfondsen oprichten, waarbij de opbrengsten voor een deel worden besteed aan sociale voorzieningen in de omgeving of de bestrijding van energiearmoede – denk bij dit laatste aan de uitrol van programma’s om woningen te isoleren of vacuümglas te plaatsen.
De provincie geeft prioriteit aan de warmtetransitie en ondersteunt gemeenten waar nodig bij de uitvoering van de warmtevisies. We maken maatwerkafspraken over de verduurzaming van warmtebronnen, waarbij wordt gestuurd op 65% CO2 reductie in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050 (liefst eerder!). Per stad, dorpskern of buitengebied wordt bekeken of een warmtenetwerk haalbaar en robuust is, met beperkte risico’s en op basis van welke bron.
Het Gelders Warmte Infra Bedrijf wordt een belangrijk instrument om gemeenten te steunen bij de ontwikkeling van warmtenetten. GroenLinks wil dat de provincie gemeenten stevig ondersteunt bij het mogelijk maken van duurzame en betaalbare warmtenetten.
Warmtenetten horen in publieke handen te zijn.
De provincie stuurt op voldoende beschikbare infrastructuur en verkiest slim gebruik van restwarmte boven nieuwe bronnen. GroenLinks vindt dat de provincie een regierol moet pakken in de verdeling van de warmtebronnen.
De provincie ondersteunt (de ontwikkeling van) een goed en samenhangend aanbod voor wijken/buurten straten. Zo hoeven bewoners niet ieder voor zich alles te onderzoeken, uitzoeken en laten offreren. Dit bespaart hen én de uitvoerders veel tijd en energie.
Lokale ondernemers worden gestimuleerd om mee te doen aan projecten met duurzame opwek via maatschappelijke tenders. Voorwaarden die in de provincie daaraan gesteld worden, hebben betrekking op: vroegtijdige participatie, omvang en plaatsing van zonne- en windprojecten, inpasbaarheid in het landschap, zorg voor natuur en biodiversiteit, etc. Al in een vroeg stadium wordt aan omwonenden, energiecoöperaties en bedrijven gevraagd welke ruimtelijke en maatschappelijke voorwaarden zij belangrijk vinden.
De provincie zorgt dat kennis over duurzame opwek en energiecoöperaties kan worden gedeeld in een netwerk van lokale initiatieven en gemeenten. Ook gemeenten zonder coöperaties kunnen hierin meedoen om te leren van best practices uit andere gemeenten. Kennisuitwisseling over de vraag hoe iedereen kan profiteren van lokale opwek staat daarbij centraal.
Aan bedrijven die gebruik maken van investeringssubsidies worden maatschappelijke eisen gesteld: zij moeten bijdragen aan brede welvaart. De provincie gaat daarnaast met bedrijven in gesprek over hun maatschappelijke functie in de lokale omgeving. Daar waar de gezondheid of leefbaarheid van inwoners in het geding zijn door overlastgevende en vervuilende productieprocessen, treedt de provincie handhavend op.
De energietransitie biedt kansen voor werkgelegenheid. Het is echter maar de vraag of er voldoende vakmensen voorhanden zijn om de klimaatbanen te vervullen. De provincie werkt in samenwerking met gemeenten, werkgevers- en werknemersorganisaties aan scholing, om- en bijscholing. Een sector-overschrijdend scholingsfonds wordt opgezet om werknemers in de fossiele sector te begeleiden naar andere (duurzame) sectoren.
Als er meer zonnestroom wordt opgewekt dan windstroom, zoals in veel Regionale Energie Strategieën het geval is, levert dat extra druk op het elektriciteitsnet op, waardoor uitstel dreigt voor steeds meer duurzame energieprojecten. De congestie op het stroomnet kan worden verminderd door duurzame energie op te wekken waar de vraag het grootst is, door de stroomvraag te laten meebewegen met het aanbod en door zon en wind te combineren. Windturbines en zonneparken kunnen dan één gezamen-lijke aansluiting op het net krijgen. Zon en wind wisselen elkaar meestal af en vullen elkaar dus goed aan. De Regionale Energie Strategie (RES) moet zorgdragen voor een goede balans tussen beide.
Energieopslag is prioriteit. De provincie wil innovatieve en collectieve manieren van lokale opslag stimuleren, zoals bijvoorbeeld een buurtbatterij of basaltsteen. Zo’n opslag moet er zeker ook komen bij grote opweklocaties.
De provincie gaat er bij de Rijksoverheid op aandringen om de huidige regelgeving, die geheel op fossiele energie gericht is, aan te passen voor duurzame energie en de marktwerking in de energievoorziening aan te pakken. Nu moet het net bijvoorbeeld alle pieken opvangen. Als de eis van de hoogte van de pieken wordt verlaagd, komt er meer ruimte op het net, dus minder congestie
Provincie Gelderland neemt de regie over het realiseren van windmolenlocaties (weer) in eigen handen. Wanneer een gemeente geen of nauwelijks windmolens wil realiseren, terwijl de RES (Regionale Energie Strategie) of de PlanMER (plan-milieu-effect-rapport) goede opties ziet, gaat de provincie in overleg met de gemeente om te kijken waarom deze keus zo gemaakt is. De provincie stelt zich in RES 2.0 harder op om meer windenergie te realiseren, desnoods met inzet van een inpassingsplan.
De provincie neemt regie om sneller meer energie-infrastructuur te realiseren, infrastructuurbehoefte te beperken, slagvaardigheid te vergroten en maatschappelijke kosten, ruimte en tijd te besparen. Dit leidt tot een lagere energierekening en een snellere transitie.
GroenLinks wil dat de provincie regie kan voeren op de ruimtelijke inpassing van de versteviging van het elektriciteitsnet, zodat nieuwe verdeelstations snel en veilig aangelegd kunnen worden. Bij het verdelen van schaarse toegang tot het elektriciteitsnet wil GroenLinks voorrang kunnen geven aan woningbouw en duurzame economische ontwikkelingen met een hoge dichtheid aan goede werkgelegenheid. GroenLinks wil dat de provincie hiervoor bij het rijk lobbyt.
De provincie gaat bij alle ruimtelijke ontwikkelingen de klimaatimpact meewegen. Uitbreiding van vervuilende activiteiten waarbij broeikasgassen vrijkomen, zoals grootschalige glastuinbouw, wordt tegengegaan.
De provincie stimuleert circulaire zonnepanelen, om schaarse grondstoffen te sparen, kansen te scheppen voor innovatieve Nederlandse en Europese zonnepanelenproducten en de afhankelijkheid van Chinese zonnepanelen te verkleinen.
Zonneparken worden multifunctioneel ingericht. Locaties waar duurzame energie wordt opgewekt dragen zo mogelijk altijd bij aan versterking van biodiversiteit en landschap
De provincie hanteert een waterstofladder. Zij stimuleert de inzet van schaarse groene waterstof alleen daar waar er geen duurzamer alternatief is, bijvoorbeeld in bepaalde processen in de zware industrie. Voor de verwarming van gebouwen en de aandrijving van personenauto’s, lichte vrachtwagens en treinen zijn er duurzamere alternatieven.
Alternatieve warmtebronnen, zoals geothermie en aquathermie, zijn opties onder voorwaarde dat rekening gehouden wordt met de natuur en de leefomgeving én de risico’s voor grondwatervoorraden.
Het Gelders Klimaatplan wordt bijgesteld op basis van de uitkomsten van het Gelders Burgerberaad Klimaat. GroenLinks wil dat het Gelders Klimaatplan even randvoorwaardelijk wordt aan al het provinciale beleid als de begroting.
De provincie maakt een overzicht van alle bevoegdheden die zij heeft om gemeenten en bedrijven te controleren op wettelijke of provinciale eisen voor energiebesparing en inzet van duurzame energie. Het gaat om taken voorvloeiend uit de Wet Milieubeheer, die veelal bij Omgevingsdiensten belegd zijn. Per bevoegdheid wordt aangegeven hoe de provincie dit toepast en waar knelpunten zitten in de praktijk.
Provincie Gelderland gaat zowel toezien op als ondersteuning geven aan het waterrobuust en klimaatadaptief worden van gemeenten. Vooral kleinere en middelgrote gemeenten worden daarbij ondersteund.